Uus Schwein wijadd g´schlachd
(Heinz Bernard)
Friija hòdd jeeda, ach wenna kään Baua wòòa, ään òrra zwaaij Schwein im Schdall.
Ma wòòa jò Selbschdvasòrrja. Med Luschd un Lieb iß soon Schwein uffg´zoo wòòad, un wenned so iwwa d´ Daumen g´peild jeeden Daach enn Pund zug´holl had, dann wòòa d´ Mammen schdollz un s´fridden. Weehe wenn ennd dann mòòl grang:g wòòad iß, dann wòòared ganz Haus in Uffrua: „Wadd sollen ma nuua machen? Ed wääjad doch nidd kabudd gehn!.“ Da Schoon Hannes, da Schmidd, iß geruuf wòòad. Dea hòdd Aanung vamm Viih, dea wòòa weid un brääd b´kand als Viihdoggda. Dea had g´saad wadd ma machen sollen, un ed had määschdens g´glabbd, dad Schdigg Viih iß nòmmòòl g´sund wòòad, Godd sei Dang:g.
Bei soom aarmen Berchman wòòared schwääja enn Schwein groß s´ziehn. Ma hòòd jo nidd d´ Grummbann un Glei wien Baua. Wenn d´ Grummbann ausgedòòn wòòad sinn, dann sinn die aarem Leid hinnennòò gang un hann dann ach määschdens noch enn Korf voll Gliggadden uffgeròff. Wemma dad enn paa Daa so g´mach had, dann harred sich renndijadd. Ed Schweinsfressen iß enn bißchin maschdija wòòad.
Hinnen um Oowen had imma enn Allminjumschussel med waarmem Wassa g´schdann. Dòòdrinn iß Moijns, Middes un Oowenns ed G´schirr mem Uffweschlumben uffgeweschd wòòad, un wenn dann enn scheena fedija Rand an da Schussel wòòa, dann issed Uffweschawassa in d´ Schweinsbidd g´schudd wòòad, un ma harred uffg´hoof, bissed Schweinsfressen g´kochd wòòad iß. Grummbascheelen, Gliggaddchesgrummbann, Abfell vamm Disch un enn Haafel Glei sinn mem Schusselwassa g´kochd wòòad un als Sauff em Schwein in d´ Droch g´schudd wòòad. Wemadd dann enn Jòòa lang g´mäschd hòdd un ed schlachddreif wòòa, dann wòòa ma schdolz wien Oskaa.
Fòòa s´ schlachden had ma jo mißden waaden biß zua kald Jòòreszeid, so zwischen Allahäälijen un da Faschdenzeid, ma hòdd jò känn Kiilschrang:g òrra G´frijadruu. Scheen wòòared, wemma schunn vòòa Määadesdaach schlachden kunnd, dann hòdd ma ebbes an da Kirff um Disch.
Da easchd Froschd iß iwwa Naad kumm, ed wòòa richdich kald, ed kunnd loßgehn. Em Jungman Pidd, em Vòòaschdeja, dea woo schunn imma bei uus g´schlachd had – anna Leid hann d´ Schnuuasch Hannes g´holl, d´ Hird – iß B´schääd g´saad wòòad. Am Oowend vòòahääja iß da Pabben mem Schubkarren d´ holzenen Muul holleng´faa. D´ schwääja Aggsd, drei, vieja vaschiedena Messan am Ledagirrdel, enn Weds:schdään un da Borschdenschaawa, dea woo ausg´sinn had wien Glogg mem Hòòg´n owwendraan, alles had in da Muul g´lee. Am näggschden Moijn hòdd d´ Mamma schunn ganz frii d´ Weschkessel aang`fong:g un dad Wassa zum Kochen braad, un um Oowen in da Kich hann aach noch edlich Dibba voll Wassa g`kochd. Wie da Pidd kumm iß, dòò had schunn alles paraad g´schdann. A had d´ Gummischdiwweln un sein weiß Schirz aangedòòn, den Ledagirrdel med dem holzenen Kecha, in dem woo die Messan g´schdoch hann, um d´ Bauch g´bunn un die schwääja Aggsd in den Hand g´holl. Wie d´ Mamma d´ Schdalldija uffg´mach had, dòò had dad Schwein im hinnaschden Egg´n g´schdann un had s´ med ijaren Knobbaauen aang´luud als wenned saan wolld: „Wadd willen dija med mija machen?“ Da Pidd had sich neewen d´ Schdalldiija g´schdelld, daß die Sau enn nidd g´sinn solld. Da Pabben un da Grooßpabben sinn in d´ Schdall un hann med alla Machd vasuuchd, dad Schwein ausem Schdall s´ drigg´n. S´ hanned an d´ Ooren un am Schwanz g´holl, hann g´zerrd un gedriggd, hannem an dad ling:gs Bään enn Schdrang:g g´bunn un med Leibesgräffden g´zoo. S´ hann Bluud g´schwidsd biß s´ da Schdigg Viih ausem Schdall hòrren. Weil ed iwwaräämmòòl abhaauen wolld, hann s´ s´zwedda am Schdrang:g g´zoo, un jee meea s´ z´rigg g´zoo hann, desdo schdärga had sich dad dumm Schwein med hochg´schdreggdem Kobb nòò vòòa g´schdreggd un had g´gwiedschd un g´schraaijd. G´naau dòò druff had da Pidd gewaad. Mem Haus vann da Aggsd harrad g´naau an dea Schdell zwischen d´ Aauen uff da Schdija gedroff. Ed had noch äämòòl g´schraaijd un iß dann wien nassa Sagg rimmg´fall. Med seinem Messa had da Pidd soford in d´ Halsschlachòòda g´schdoch un dann dad Messa in da Wun gedrääd, daß s´ nidd soll zuugehn. D´ Mamma had schnell die flach Schussel innag´hall fòòa dad Bluud uffs´fäng´n. Da Pidd had abweggselnd sein Gnie in d´ Seid vamm Schwein gedriggd un dann med dem Vorralaaf g´bumbd. Wenn die Schussel med Bluud halwa voll wòòa, iß s´ in den weiß emalijaden Ääma ausg´schudd wòòad, un d´ Großmammen had feschde gerijad daß dad Bluud nidd gerinnen solld, sunschd härren sed nimme brauchen kinnden fòòa d´ Bluudwurschd. Zwen Männa hann in dea Zeid d´ Muul meda schdarg Ked drinn neewen ed Schwein uff d´ Seid g´leed, un s´ viejada hann s´ dad Wudds ringewenzeld un dann d´ Muul richdich g´schdelld. Äämaweis iß kochendheiß Wassa iwwad Schwein g´schudd wòòad, un da Pidd had sich bräädbäänich iwwa d´ Muul g´schdelld, die Ked an d´ Griffen g´holl un s´ riwwa un niwwa, nòò hinnen un nòò vòòa g´zoo un so schunn enn grooß Dääl vann d´ Borschden abgerief. Dann had da Pidd med dem glogg´nfermijen Schaawa die Borschden woo noch iwwrich wòòaren abg´schaafd. Iwwa die woo wirraschbensdich wòòaren iß imma nòmmòòl heiß Wassa g´schudd wòòad. Dann hann s´ nòmmòòl zu viejada dad Dieja uff enn Disch g´hoof un sein Gewichd abg´schädsd. „So zwoo unen half bis drei Zendna wääred hann“, saad da Pabben. Da Pidd had ennd vann seinen Messan am Weds:schdään abg´zoo un dann dad Schwein rasiejadd, haubdsächlich an den Schdellen woo a vòòahääja med seinem Schaawa nidd hinnkumm iß, am Kobb un in d´ Haudfalden. Med dem Hòòg´n am Schaawa harra dann d´ Glòòwen vann d´ Fiiß abg´zoo. Dann issed med den freig´leeden Seenen an d´ Hinnabään am Sillscheid feschdg´hòògd, an da Lääda ing´hong:g un med da Lääda an da Hauswand hochgewuchd wòòad. Jedsd harred med brääd g´schbräädsden Hinnabään lòò g´hong:g. In dea Zeid woo da Pidd sein Messan nòmmòòl gewedsd had, had d´ Mammen den großen Weschkorf , dea woo mem weißen Leinduuch aus ijarem Innarogg ausg´leed wòòa, g´naau innadd Schwein g´schoof. Da Pidd had sein Messa am Schwännzchin aang´sedsd un med ääm ennzijen Schbnidd bis an d´ Kobb runnag´zoo. Enn Schbeggschichd so brääd wie vieja Fingan iß rechds un ling:gs zum Vòòaschein kumm, un nòò un nòò sinn d´ Gedärm rausg´gwoll. Daejaschd da Dinndarm, dea had gaa kään Enn g´holl, da Maan, da Diggdarm med seinen Rundung´n un Fallden, d´ Blòòs med den villen Äädachan, d´ dung:g´lbraun Lewwa, die zwoo Niejacha, die schwammijen Lung´nfliijel un ed Herz. Alles iß in d´ Korf g´blumsd un had in dea Källd gedämmbd. Dann had da Pidd d´ Lewwa g´holl un ganz vòòasichdich d´ Gall rausg´schnied. Wenna die valäddsd hädd, dann härra kinnden d´ ganz Lewwa wechschmeißen, un die hòdd ma jo noodwenndich g´brauchd vòòa d´ Lewwawurschd s´ machen. D´ Blòòs harra rausg´schnied, lääja gedriggd, mem Schdroohalm uffg´blòòsd, zug´bunn un fòòa s´ drugg´n uffg´hong:g. Nòòdem ed G´ling med kaldem Wassa gudd abg´weschd wòòad iß, issed an da Lääda neewen em Schwein uffg´hong:g wòòad. Da Medsgääja had mem Beil d´ Kobb g´schballd un da Mammen d´ Hieren ausem Hierenkaschden innen Schussel g´leed. Med vill Ziwweln g´bròòd giffd dad enn richdich Feschdessen. Danòò harra d´ Korf mem Gedärm um großen Disch ausg´kibbd, mem Ääma Wassa gudd abg´schbiild, ed ledschd Enn, ed Loch abg´schnied unnem Hund hingeworf. D´ Nawwel med da Nawwelschnuua had da Pabben gleich wechg´hong:g. Die harra g´brauchd fòòared Wergzeich, d´ See usw. s´ schmääaren. Dann harra d´ Därm Schdigg fòòa Schdigg sauwag´mach. Dad wòòa villeichd enn G´schdanng:g.
In dea Zeid wòòa ach schunn da Flääschb´schaua dòò, harred Flääsch innasuchd un d´ Schdembel uff d´ Sau gedriggd. Nòòdem da Pidd enn paa Schdigga Flääsch fòòa gleich s´ kochen abg´schnied hòdd, wòòra fòòa haud med seina Ääawed ferdich.
Dad Schwein had jò mißden ään òrra zween Daa abhäng´n. Ed Ammei uned Biwwi hann sich med d´ Därm valuschdiejad. Die hann mißden gudd durchg´schbiild wiejaren. Dòò hòrren s´ d´ ganzen Middach s´ duun. D´ Mamma had in dea Zeid ed Middachessen g´mach.: Wellflääsch, Sauankabbes un Grummbapirree. Jeeda kunnd so vill Flääsch essen wija g´paggd had, nidd wie sunschd, woo jeeda sein Gwandum hing´meßd gried had.
Am näggschden Daach wòòa da Pidd beizeiden dòò. Ed wòòa iwwa Naad saukald, sodassa haud schunn ed Schwein ausenannaschneiden un d´ Wurschd machen kunnd. A hòdd mee s´ duun wie Gischda. Da Kobb iß abgedrennd un d´ Vòrrasching´n, d´ Bauchlabben, d´ Seidenschdigga, d´ Kuddledenschdigga un d´ Hinnasching´n rausg´schnied wòòad. Dad Flääsch woo in d´ Wurschd kumm iß, dad iß gleich in dea Flääschbrii vamm Wellflääsch vann Gischda g´kochd wòòad. Die feddich Dääla med da Schwaad draan sinn in glään Schdigga g´schnied wòòad, fòòa s´ dann als Griiwen in d´ Bluudwurschd s´ machen. Ään Kuddledenschdigg iß beiseid g´leed wòòad fòòa als Frischflääsch s´ vaduun. Dad anna Flääsch iß dann in d´ Sollba kumm. Im Kella had die grooß Sollbabidd g´schdann, in die wo d´ Sching´n, also die grooß Schdigga, die woo am längschden hann mißden lein, dainnaschd kumm sinn. Die glänna Schdigga, Bauchlabben un Kuddleden usw. hann owwendruff g´lee, die hann jo mißden greifba sinn. Ed wòòaren Kunschd, fòòa d´ richdich Pordzion Salz s´ vawennen. G´naau so wichdich wòòared, d´ richdijen Zeidpungd s´ vawidschen, wann dad Flääsch had mißden ausem Sollba. Had da Sching´n s´lang g´lee, dann wòòara s´ scharf un had beim Raauchen ed Salz nòmmòòl rausgedriggd. Soon weiß Schichd wòòa dann um Sching´n. Ma harren schunn mißden lang kochen, daß man iwwahaubd noch essen kunnd. Harra nidd lang g´nuch g´lee, dann wòòara lebbsch un had sich nòòm Aanschnidd nimme gudd g´hall. Ma had ach mißden uffpassen, daß da Sollba nidd iwwagang iß. Jeeden Daach iß nòòg´luud un imma nòmmòòl d´ Brii iwwadd Flääsch g´schebbd wòòad. Schbäädannaus wòòared dann leichda, ed Flääsch un d´ Wurschd iwwa länga Zeid uffs´heewen. Ma had alles in Gläsa òrra in Doosen ing`kochd. Manchmòòl had soon Glaas g´bruusd òrra enn Doos had gedrief un ma kunnd s´ graad wechwerfen. D´ Doosen kunnd ma imma nòmmòòl vawennen, da Rand iß abg´schnied un enn naua Degg´l druffg´mach wòòad. So sinn die Doosen med da Zeid imma glänna wòòad. Dad Abschneiden un Zudegg´ln kunnd ma nidd sellwa machen. Ma sinn bei Burjasch Hannes im Laudraweech g´faa, dea hòdd soon Schbeziaalmaschin. D´ Doosen un Gläsa kunnd ma faschd enn ganz Jòòa uffheewen, wemma s´ nidd vòòahääja geß had.
Jeds issed and Vawurschdeln gang. Dòòfòòa had ma Flääsch, Flääschbrii, Innareien, Salz, Gewirza un Ziwweln g´brauchd. Dad Rezebbd had da Medsgääja nidd varòòd. Alles had mißden glään g´schnied wijaren. Schbäädannaus had ma ääfach alles durch d´ Flääschwolff gedrääd. Mem grooßen Drichda iß da ferdich Wurschdbrei in d´ Därm ing´filld, abg´bun, zu Ring´ln s´sammeng´bun un dann in d´ Kessel gewòrf wòòad. Ääna had mißden dabei schdeen bleiwen un uffpassen, dassed Wassa graad imma nuua g´kecheld hòdd. Ab un zu iß mòòl enn Wirschdchin g´bladsd. Dad wòòa ach gudd so fòòa d´ Wurschdsubb. Ed soll kääna Saan: „Ed luun mee Aauen rinn wie raus.“ Nòòm Kochen hann die Wirschdcha mißden auskiilen. S´ sinn uff lang:g Schdang uffgereid un in d´ kalld Lufd uffg´hong:g wòòad. Außan Paa, die woo ma in den näggschden Daa gleich geß hòdd, sinn die annan zween Daa ind Raauch:haus kumm un leichd aangeraauchd wòòad. D´ Wurschd-haud iß dòòdurch drugg´n wòòad un die Hausmacha hann sich länga g´hall. D´ Sching´n hann nadijalich vill länga im Rauch g´hong:g. Dad Rauchen wóòa wie dad Sollban enn glään Kundschdigg. Ma had mißden uffpassen, daß ausem Feijachin richdija Gewalm wijad, daß ed imma nuua gluusd un nidd brennd un daß d´ Gluud nidd ausgedd. Geraauchd had ma med Seemeel, am beschden aus Buuchenholz. Enn Raauchheis:chin harred in jeedem Haus ginn, in dem woo g´schlachd wòòad iß. Nòòm Wurschdmachen hòdd da Medsgääja sein Ääjawed g´mach. D´ Fraauleid hann noch d´ Schmalz ausg´loß. Wenn da Schbegg richdich kald un feschd wòòa issa in glään Wirfelcha g´schniid wòòad. Innem grooßen Dijel sinn s´ ausg´loß un dad Fed in d´ Schmalzdibba g´schudd wòòad. Die frisch gnusbrich Griiwen hann gudd g´schmaggd. Noch bessa wòòaren s´ awwa, wenn s´ im Schmalz drinnblief sinn un als Griewenschmalz um Brood geß wòòad sinn.
Soon Schlachd:daach wòòa schunn enn fein Sach. D´ Mammen kunnd nòmmòòl ruuich schlòòfen. Ed wòòa ebbes im Haus fòòa uff d´ Disch. „Godd sei Dang:g.“
